Tekstil Sektöründe Formaldehit Güvenli Mi?

Tekstil ürünlerinin işlenmesinde kullanılan ve aldehitlerin en basit üyesi olan formaldehit (metanal, CH2O); metanol buharının hava oksijeni ile oksitlenmesi veya doğal gazların oksidasyonu ile elde edilen zehirli bir gazdır.

Kimya, gıda ve tekstil endüstrisinde yaygın olarak kullanılan formaldehit, ucuz olması dolayısıyla mikrop öldürücü (dezenfektan) işlevi görür. Protein bakımından zengin maddelerin bozulmasını önlediği için gıda sektöründe de koruyucu katkı maddesi olarak tercih edilir.

Kötü kokulu, renksiz ve zehirli bir kimyasal olan formaldehit, genellikle formalin denilen sıvı çözelti formunda kullanılır. Kullanım alanları oldukça çeşitlidir. Sigara, yapıştırıcılar, likit temizlik malzemeleri, kozmetik ürünler, oda spreyleri, mobilya imalatı, dekorasyon malzemeleri, halı ve döşemeler, duvar kaplamaları, şampuanlar, duş jelleri, gübre, böcek ilaçları, ilaç imalatı ile tarımda özellikle kültür mantarı yetiştiriciliğinde dezenfektan amaçlı, hayvancılık alanında balık ve hayvan çiftliklerinde sterilazyon işlemlerinde, tıp eğitiminde kadavra korunumunda, patoloji laboratuvarlarında doku fiksasyonunda ve hastanelerde dezenfektan amaçlı kullanılmaktadır.

Giysilerde Kullanılan Formaldehit Sağlıklı Mı?

Renksiz bir gaz olan formaldehit, uçuculuk özelliğinden dolayı bulaşıcıdır. Tekstil endüstrisinde giysilerin nakliye ve tedarik sürecinde kırışmasını önlemek amacıyla apre işlemlerinde kullanılır. Genel olarak giysilerin kullanım esnasında çekmemesi, kırışmaması, boya ve baskının korunması için tercih edilir. Ayrıca boyarmaddelerin haslık değerlerini geliştirme işlemlerinde de formaldehit maddesinden yararlanılır.

Tekstil üretiminde kumaşları dış etkilerden korumak, verilen formun bozulmasını engellemek, parlaklık derecesini sabitlemek, kumaşlara yanmazlık ve kırışmazlık gibi özellikleri kazandırmak amacıyla görünüm ve kullanımı geliştirmek için apre denilen finishing işlemi gerçekleştirilir. Apre işlemlerinde, formaldehit niceliğinin uluslararası standartlar kapsamında belli bir oranda tutulması gerekir. 300 ppm ve üzeri formaldehit içeren giysiler hassas bünyelerde deri tahrişine sebep olur. 750 ppm ve üzeri değer, alerjik reaksiyonlara yol açabilir. 1.300-4.500 ppm aralığında formaldehit ihtiva eden bir giysi, gözlerde yanma ve üst solunum yollarında tahrişe neden olur.

Organizmaya dışarıdan alınan formaldehit, vücutta depo edilemez. İdrar, dışkı ya da solunum yoluyla vücuttan atılır. Ani ve yoğun etkilenimler, ölümle dahi sonuçlanabilir. 15 dakikalık kısa süreli maruz kalma limiti 0.2ppm-0.4ppm’dir. Üretim sürecinde bitirme ajanı olarak kullanılan formaldehit, hem üretimden sorumlu çalışanların hem de tüketicilerin sağlığını olumsuz yönde etkiler.

• Beyin, kan, kolon ve akciğer gibi kanser türlerinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
• Sperm sayısını azaltır, kısırlığa, anne karnındaki bebek ölümlerine, fetüste anomalikler gelişmesine ve germinal hücrelere zarar vererek kısırlığa yol açabilir.
• Üst yolunum yolu tahrişlerine, solunum yetmezliğine, akciğer iltihaplanmasına ve akut akciğer ödemine neden olur.
• Merkezi sinir sistemi, deri, göz ve üreme organlarında toksik tahribata yol açar. Deride egzama ve alerik reaksiyonlara sebep olur.
• Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve şiddetli ishale sebep olur.
• Karaciğer dokusunda oksidatif hasara yol açar.
• Baş ağrısı, baş dönmesi, uykusuzluk, iştahsızlık, duygu durum bozuklukları, davranış bozuklukları ve epilepsi gibi kalıcı nörotoksik belirtilere sebep olur.
• Beyin hücrelerinde nöronal dejenerasyon, hücre küçülmesi ve davranıştan sorumlu prefrontal kortekste oksidatif hasara yol açar.

Giysilerde kırışmazlık ve parlaklık özelliğini arttırması itibariyle kullanıcılara kolaylık sağlamak için tercih edilen formaldehit, sağlıklı ve güvenli bir madde değildir. Sağlıklı ve kaliteli tekstil ürünlerinin üretimi için baskı yardımcıları olarak formaldehit içermeyen fikse ajanları tercih edilmelidir. Mutlaka kullanılması gerekiyorsa ISO 14184-1, ISO 14184-2, JAPANESE LAW 112, JIS L 1041 ve AATCC 112 standartları çerçevesinde kullanım oranı minimum düzeyde tutulmalıdır.

Tekstil firmaları, üretim aşamasında satın aldıkları ham maddeleri ve  kullandıkları boyarmaddeleri kalite kontrol test cihazları ile denetimden geçirmelidirler. Ayrıca ürün geliştirme safhasında, standartlar doğrultusunda AR-GE çalışmaları yapmaları gerekir.Bu sayede tekstil firmaları, formaldehit niceliğine limit getiren Oeko-Tex sertifikası alarak yeşil pazardan pay alabilirler. 1973’ten beri faaliyette olan sektör lideri Aygenteks güvencesi ile tekstil ve gıda endüstrilerine dair tüm kalite kontrol test cihazlarını buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz.